Στις 22 Μαρτίου 2017, η έγκριτη διεπιστημονική ομάδα του ΕΜΠ, με επικεφαλής την καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών, Αντωνία Μοροπούλου, απαρτιζόμενη από τον ομότιμο καθηγητή της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εμμ. Κορρέ, τον καθηγητή της Σχολής Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α. Γεωργόπουλο, καθηγητή της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, Κ. Σπυράκο, τον επίκουρο καθηγητή της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, Χ. Μουζάκη, καθώς και 50μελή ομάδα επιστημόνων, συνεργατών του ΕΜΠ, παρέδωσε ενισχυμένο, συντηρημένο και αποκατεστημένο το Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου στις τρεις χριστιανικές κοινότητες.
Η προηγούμενη αποκατάσταση του μνημείου έγινε πριν από περίπου 200 χρόνια (1810) από τον Κάλφα Κομνηνό και οι πρώτες φθορές άρχισαν να γίνονται εμφανείς μόλις 17 χρόνια αργότερα.
Το 1947, όταν τα Ιεροσόλυμα ήταν υπό Αγγλική κατοχή η ορθομαρμάρωση το Ι.Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου είχε φουσκώσει, με κίνδυνο τόσο για το μνημείο,όσο και για τους προσκυνητές,οπότε οι Άγγλοι εγκατέστησαν έναν σιδερένιο κλωβό προστασίας,ο οποίος παρέμενε μέχρι τις μέρες μας.
Είχε όμως αρχίσει να φθείρεται και να χαλαρώνει , εκτός του άσχημου αισθητικού αποτελέσματος,οπότε ήταν πλέον επιτακτική η ανάγκη για γενικότερη παρέμβαση στο μνημείο.
Εν έτη 2017 ο Πανάγιος Τάφος, το ιερότερο μνημείο του Χριστιανισμού, αποκαθίσταται από ελληνικά χέρια.
Ένας από τους Έλληνες της ομάδας του ΕΜΠ που ανέλαβε την αποκατάσταση του μνημείου είναι ο κ. Μάκης Ασημακόπουλος από το τμήμα της αντισεισμικής τεχνολογίας.
Γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα, στην περιοχή του Ζωγράφου όπου μεγάλωσε και τελείωσε τα μαθητικά του χρόνια. Στη συνέχεια σπούδασε Ηλεκτρονικός Μηχανικός και αρχικά εργάσθηκε για αρκετά χρόνια στην RANK XEROXασχολούμενος με την ξηρογραφία ως Field Engineer. Στη συνέχεια εργάσθηκε στην Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), όπου ασχολήθηκε με αεροπορικά συστήματα και ραντάρ αρχικά ως μηχανικός και στη συνέχεια και ως υπεύθυνος ποιοτικού ελέγχου.
Τελικά έρχεται επαγγελματικά στη ζωή του το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο όπου εργάζεται τα τελευταία 27 χρόνια.
Στο Ε.Μ.Π. εργάζεται στη σχολή των Πολιτικών Μηχανικών, ως ΕΔΙΠ, δηλαδή Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό, στο Εργαστήριο Αντισεισμικής Τεχνολογίας η αλλιώς στην «σεισμική τράπεζα».
Οι δραστηριότητές του δεν σταματούν εντός του εργαστηριακού χώρου του Ε.Μ.Π., αλλά επεκτείνονται και εκτός αυτού, σε ειδικές εξωτερικές μετρήσεις σε κτίσματα και κυρίως σε ιστορικά μνημεία, για την περαιτέρω ενίσχυση η και την πλήρη αποκαταστασή τους από τις φθορές του χρόνου.
Ενδεικτικά για την περιοχή της Βοιωτίας, την «Ενόργανη παρακολούθηση του καθολικού της Ι. Μονής του Οσίου Λουκά» στο Στείρι, που έχει πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με το Υπ. Πολιτισμού και την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια του τότε Ηγουμένου της Ι.Μ και σημερινού Μητροπολίτη Θ και Λ κ.κ. Γεωργίου, ώστε να μελετηθεί η «παθολογία» του Ναού όπως λέγεται και να ενισχυθεί κατάλληλα για να θωρακιστεί στο μέλλον από επερχόμενους σεισμούς που θα πλήξουν ενδεχομένως την περιοχή.
Το λευκό τμήμα του ιερού βράχου(η αυθεντική σπηλιά της ταφής) με τις δυο οπές του ενδοσκοπίου του ΕΜΠ για να δουν τη σύσταση του
βράχου όπως αποκαλύπτεται για πρώτη φορά μετά από αιώνες.
Μέσα λοιπόν από αυτή του τη δραστηριότητα βρέθηκε στα ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ και στον ΠΑΝΑΓΙΟ ΤΑΦΟ, ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας από την πλευρά των Πολιτικών Μηχανικών. Όλες οι δραστηριότητες που αναφέρθηκαν πιο πάνω γίνονται σε συνεργασία με τον Καθηγητή, Πολιτικό Μηχανικό και σημερινό διευθυντή του εργαστηρίου κ Μουζάκη Χάρη, ο οποίος ήταν και ο επιστημονικός υπεύθυνος του εργοταξίου αποκατάστασης του Π. Τάφου καθ’ όλη την διάρκεια των εργασιών.
Πιο συγκεκριμένα στον Πανάγιο Τάφο η ομάδα πραγματοποίησε ειδικές μετρήσεις των δυναμικών χαρακτηριστικών του μνημείου πριν και μετά το πέρας των εργασιών, για την σύνταξη της τελικής μελέτης αποκατάστασης.
Στη συνέχεια προετοιμάσανε και εγκαταστήσανε μετά το τέλος των εργασιών ένα σεισμικό δίκτυο για τη μελέτη της συμπεριφοράς του μνημείου στους σεισμούς της περιοχής.
Ο κ. Ασημακόπουλος είναι παντρεμένος από το 1987 με μια ξεχωριστή γυναίκα που εργάζεται κι εκείνη στο πολυτεχνείο και όπως λέει ο ίδιος τον υπομένει ακούραστα όλα αυτά τα χρόνια, την Λουκία Τοπολιάτη από τον Άγιο Γεώργιο Βοιωτίας, και έχουν δύο παιδιά τον Βασίλη και την Έλενα.
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων γνώριζε το Ε.Μ.Π., τον τρόπο λειτουργίας, τον εξοπλισμό, την εμπειρία και την τεχνογνωσία που κατείχε, καθότι το 2011 άλλη διεπιστημονική ομάδα του Ε.Μ.Π. πάλι με επικεφαλής την κα Μοροπούλου, στην οποία συμμετείχαμε, είχε κληθεί και πραγματοποίησε μελέτες και εργασίες, στα πλαίσια ελέγχων στο καμπαναριό και στους τρούλους του Ι. Ναού της Αναστάσεως και της Ροτόντας που καλύπτει τον Π. Τάφο.
Η πρόσκληση για την αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Π. Τάφου προς την κα Μοροπούλου και τη διεπιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ήταν πρωτοβουλία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλου του τρίτου, ο οποίος ήταν επικεφαλής του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Οι εκπρόσωποι του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και οι εκπρόσωποι των άλλων ταγμάτων που συνδιαχειρίζονται το μνημείο (Λατίνοι και Αρμένιοι) μελετώντας την ολοκληρωμένη πρόταση που κατέθεσε η κα Μοροπούλου πείσθηκαν και ήταν απόλυτα θετικοί στην ανάθεση του έργου στο Ε.Μ.Π.
-Θα ήθελα να μας πείτε γι’ αυτήν τη μεγάλη εμπειρία σας. Ανοίξατε τον Πανάγιο Τάφο και ήρθατε σε επαφή με σημεία στα οποία ακούμπησε το σώμα του Χριστού μετά την αποκαθήλωση;
Η εμπειρία μου από τη συμμετοχή μου στο τεράστιας σημασίας αυτό έργο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως «εμπειρία ζωής».
Η επίσκεψη στον Πανάγιο Τάφο αλλά και στα Ιεροσόλυμα γενικότερα αποπνέει μία ιδιαίτερη ενέργεια.
Μην ξεχνάτε ότι είναι η Ιερή Πόλη για τις τρείς σημαντικότερες θρησκείες της Γης. Τον Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και το Μουσουλμανισμό. Ακόμα και για αυτούς που δεν πιστεύουν, η τεράστια ιστορία αυτού του τόπου μιλάει από μόνη της.
Ειδικότερα για εμάς που δουλέψαμε για σχεδόν ένα χρόνο και αποκαλύψαμε τον Ιερό βράχο και τον δείξαμε στον κόσμο ύστερα από αιώνες, σίγουρα είναι κάτι που μας συγκλόνισε και πιστεύω ότι συγκλονίζει τους περισσότερους. Νιώσαμε ιδιαίτερη συγκίνηση καθώς μέσα από τις εργασίες μας νιώσαμε να ταξιδεύουμε μέσα στο χρόνο και τη χριστιανοσύνη.
Από τις εργασίες αφαίρεσης της ορθομαρμάρωσης του ιερού κουβούκλιου. Ο Π. Τάφος με το σιδερένιο κλωβό
Προστασίας των Εγγλέζων ενώ αποξυλώνεται
Ολόκληρη η ανθρωπότητα κατά το διάστημα των εργασιών παρακολουθούσε με δέος αναμένοντας κάθε νέα δημοσίευσή σας. Οι εργασίες εκτελέστηκαν ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη το προσκύνημα στο ναό της Αναστάσεως; Ποια ήταν η πορεία του έργου;
Πράγματι ήταν ένα γιγαντιαίο και πολύπλοκο έργο, δύσκολο έργο που σου δημιουργούσε υψηλό αίσθημα ευθύνης καθώς έπρεπε να αντιμετωπισθούν προβλήματα τεχνικής φύσεως που ήταν πολλά και συσσωρευμένα, πολιτικής φύσεως καθώς έπρεπε να υπάρχει αποτελεσματικότητα σε μία πόλη με δύο λαούς και τρεις θρησκείες και πολιτισμικής φύσεως καθώς έπρεπε να κρατηθούν ισορροπίες ανάμεσα στις τρεις χριστιανικές κοινότητες που συνυπήρχαν μέσα στα εκατομμύρια προσκυνητών.
Η μεγαλύτερη πίεση βέβαια προερχόταν από το ότι έπρεπε να κάνουμε το έργο ενώ το προσκύνημα βρισκόταν σε εξέλιξη.
Αυτό σημαίνει ότι τα έργα γίνονταν μόνο τη νύχτα, κι ενώ γίνονταν οι λειτουργίες από όλες τις κοινότητες. Μόνο για 60 ώρες σταμάτησε το προσκύνημα, όταν ανοίχτηκε ο Πανάγιος Τάφος. Ωστόσο, το πάθος μας για την επίτευξη και την ολοκλήρωση του έργου, μας έδινε δύναμη να συνεχίζουμε ώσπου τελικά ολοκληρώσαμε και παραδώσαμε δομικά ακέραιο το ιερό κουβούκλιο .
Η πορεία του έργου ήταν χωρισμένη σε πολλές φάσεις. Αρχικά έγιναν διερευνητικές εργασίες τόσο στο υπέδαφος όσο και στον Π. Τάφο με μη καταστροφικές μεθόδους ( π.χ χρήση υπερήχων, γαιωραντάρ, θερμογραφία υπερύθρων, ενδοσκόπιο κ.λ.π.), ενώ οι Τοπογράφοι πραγματοποίησαν ψηφιακή σάρωση του Π.Τάφου εσωτερικά και εξωτερικά ώστε να έχουμε το πιστό ομοίωμα του μνημείου για να γίνει το μοντέλο.
Εντοπίστηκαν οι τοιχοποιίες που δημιουργήθηκαν στις διάφορες ιστορικές φάσεις, καθώς και το τμήμα του Ιερού Βράχου που έχει απομείνει ύστερα απο τις καταστροφές που έχει υποστεί ανά τους αιώνες. Στη συνέχεια στήθηκε το εργοτάξιο με τέτοιο τρόπο ώστε την ημέρα να είναι επισκέψιμο το μνημείο χωρίς οι επισκέπτες να έρχονται σε επαφή με αυτό και άρχισε η αποξήλωση της ορθομαρμάρωσης.
Ταυτόχρονα οι Αρχιτέκτονες αριθμούσαν τα κομμάτια και τα αρχειοθετούσαν στο σχέδιο ώστε να μην υπάρξει λάθος κατά την επανατοποθέτηση.
Τα τμήματα που έβγαιναν ακολούθως μεταφέρονταν σε ένα χώρο που είχε παραχωρηθεί από τους Λατίνους και είχε μετατραπεί σε εργαστήριο συντήρησης όπου καθαριζόντουσαν από τους συντηρητές και επισκευαζόντουσαν τυχόν φθορές.
Μαρμάρινη επιγραφή του Κάλφα Κομνηνού μέσα στον ταφικό θάλαμο. Αποκλειστική φωτο για το LF
Το άνοιγμα που πραγματοποίησε το ΕΜΠ
Από όπου οι πιστοί μπορούν να δουν τον ιερό βράχο.
Μετά την αφαίρεση της ορθομαρμάρωσης, απομακρύνθηκαν όλα τα σαθρά υλικά που υπήρχαν από πίσω, έγιναν ενεματώσεις στα εσωτερικά τμήματα της υπάρχουσας τοιχοποιίας και άρχισε σταδιακά η επανατοποθέτηση της ορθομαρμάρωσης με την χρήση ράβδων τιτανίου που εξασφαλίζουν σταθερότητα και μακροζωία στο μνημείο.
Τέλος συντηρήθηκε ο τρούλος, επιζωγραφίστηκε αναδείχτηκαν εκ νέου οι Ελληνικές επιγραφές, ενώ ταυτόχρονα οι συντηρητές στο εσωτερικό του μνημείου καθάρισαν και ανέδειξαν τις αγιογραφίες μετά από αιώνες.
Έτσι με το μνημείο πλήρως αποκατεστημένο, ήρθε η ώρα να αφαιρεθεί ο σιδερένιος κλωβός που το περιέβαλε. Σιγά σιγά και από πάνω προς τα κάτω κόπηκαν τα σίδερα και απομακρύνθηκαν. Με τον Πανάγιο Τάφο να «στέκεται ξανά στα πόδια του» χωρίς τον κατάμαυρο σιδερένιο κλωβό και να «λάμπει» από τη συντήρηση, οι θρησκευτικές κοινότητες τοποθετούν ξανά τα καντήλια και τις εικόνες που είχαν απομακρύνει και παραδόθηκε για την τελετή παράδοσης.
Μια εικόνα του πανάγιου τάφου μόνο με την ιερά κανδήλα με το Άγιο φώς πού δύσκολα μπορεί να διακρίνει ο πιστός όταν τον πλαισιώσουν τα υπόλοιπα ιερά σκεύη.
Ευχαριστούμε τον κ. Ασημακόπουλο και το ΕΜΠ.
Υπήρξαν απρόοπτα;
Σε ένα έργο με τόσο μεγάλη πολυπλοκότητα πάντα υπάρχουν δυσκολίες, απρόοπτες καταστάσεις που ευτυχώς δεν επηρέασαν την συνέχιση του έργου και με καλή θέληση όλα προχώρησαν μέχρι το τέλος αίσια.
-Θα τολμήσω λοιπόν να σας ρωτήσω, ήταν ο Πανάγιος Τάφος το σημείο όπου η επιστήμη συνάντησε το Θεό;
Σαφώς ναι. Άλλωστε επιστήμη και θρησκεία ταυτίζονται πλήρως ως προς την ύπαρξη του Χριστού ως φυσικού προσώπου καθώς και σε όλα αυτά τα μέρη που έζησε και δίδαξε!
Τώρα που το έργο αυτό τελείωσε, θα υπάρξει κάποιου είδους συνέχεια εκεί;
Ναι, καθώς εκκρεμούν εργασίες στον περιβάλλοντα χώρο γύρω από τον Τάφο για να αντιμετωπιστούν ανερχόμενες υγρασίες καθώς και φθαρμένα τμήματα από τον χρόνο και τα εκατομμύρια επισκέπτες.
Τέλος θα πρέπει να συλλέγονται συνεχώς τα δεδομένα από τα δίκτυα παρακολούθησης που έχουμε εγκαταστήσει για να διατηρηθεί το μνημείο ακέραιο στο χρόνο.
Αυτή την εποχή ασχολείστε με κάποιο νέο έργο;
Ναι, ολοκληρώθηκε η συμμετοχή μας στη μελέτη αποκατάστασης του τζαμιού της Καλούτσιανης στα Ιωάννινα, καθώς και στην Ι.Μ. Βαρνάκοβας Φωκίδος, ύστερα από την καταστροφική πυρκαγιά που υπέστη και τώρα συμμετέχουμε στη μελέτη για την επισκευή του Μητροπολιτικού Ι.Ναού Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Δίπλα στον κ. Μ. Ασημακόπουλο βρίσκεται μια μεγάλη μορφή της αρχιτεκτονικής, ο αρχιτέκτονας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
κ. Θ. Μητρόπουλος.
που είναι πάντα το στήριγμα του.