Το Πάσχα με απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ., ορίστηκε να γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Με τη λέξη Πάσχα, Λαμπρή και Λαμπρά (Κύπρο) εννοούμε δυο βδομάδες που αρχίζουν από την Ανάσταση του Λαζάρου και τελειώνουν την Κυριακή του Θωμά.
Από τα βυζαντινά χρόνια, τον καιρό της τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα σ’ όλη την χώρα οι χριστιανοί προετοιμάζονται καιρό πριν για τις πασχαλινές γιορτές, γιατί το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού.
Είναι γεγονός ότι οι πόλεις και τα χωριά της Στερεάς Ελλάδας , τα τελευταία κυρίως χρόνια, αποτελούν έναν σχετικά γρήγορο προορισμό. Ένας σύγχρονος αυτοκινητόδρομος τα χωρίζει ή ενώνει (όπως το βλέπει κανείς) από την Αθήνα και όχι μόνο , αναδεικνύοντας τις περιοχές της Στερεάς σε ιδανικά μέρη ακόμη και για… έναν καφέ!
Λαμία: Πάσχα στην πρωτεύουσα της Στερεάς.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 το Ρουμελιώτικο Πάσχα ήταν η κορυφαία από τις εκδηλώσεις που οργανώνονταν ανήμερα το Πάσχα στη Λαμία.
Στο λόφο του Αγίου Λουκά μέσα στα πεύκα είχαν καθορισμένο ραντεβού χιλιάδες κάτοικοι της Λαμίας αλλά και οι επισκέπτες της πόλης. Εκεί προσφέρονταν εκτός από δωρεάν αρνί ψητό σε όλους, κρασί και μουσική. Μια πόλη ενωνόταν κάθε Πάσχα και για πολλά χρόνια σε μία μεγάλη παρέα, με εκατοντάδες αρνιά να θυσιάζονται για τους επισκέπτες.
Μεγαλοβδόμαδο στην Λαμία και ειδικά την Μεγάλη Παρασκευή ξεχωρίζει η περιφορά και κυρίως τη συνάντηση των Επιταφίων στην Πλατεία Πάρκου της πόλης με τη συμμετοχή της Φιλαρμονικής και χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών ενώ μετά το τέλος της περιφοράς των επιταφίων επικρατεί το αδιαχώρητο στα μεζεδοπωλεία με τα σαρακοστιανά μέσα και έξω από την πόλη της Λαμίας.
Όμορφες εικόνες εκτυλίσσονται το βράδυ της Ανάστασης στον ουρανό της Λαμίας. Mόλις ο Μητροπολίτης Φθιώτιδας Συμεών ψάλλει το Χριστός Ανέστη από την Πλατεία Ελευθερίας στο Κέντρο της πόλης, από το Κάστρο της Λαμίας ενεργοποιούνται εκατοντάδες πυροτεχνήματα δίνοντας το χρώμα και το μήνυμα για περισσότερη αισιοδοξία.
Λιβαδειά: Στην αρχοντοπούλα της Ρούμελης, οι «Λάκκοι» του κεφιού
Η Ρούμελη με το Πάσχα και τα έθιμα που το συνοδεύουν είναι ένας προορισμός με ιδιαίτερα έντονο ελληνικό χρώμα, βαθιές ρίζες μέσα στο χρόνο και με άρωμα παράδοσης.
Οι μεγάλες παρέες, το αρνί στη σούβλα και η διασκέδαση είναι στοιχεία που θα βρει ο κάθε επισκέπτης σε κάθε χωριό της Ρούμελης και μαζί και την Ρουμελιώτικη φιλοξενία. Τα Πασχαλινά έθιμα στη Ρούμελη έλκουν την καταγωγή τους από τον περασμένο αιώνα και όχι μόνο δεν ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου, αλλά ζωντανεύουν όλο και περισσότερο, καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι, τόσο στην προετοιμασία του «λάκκου»,της φωτιάς και στο σούβλισμα, όσο και στο πασχαλινό γλέντι που ακολουθεί.
Την Κυριακή του Πάσχα η Λιβαδειά είναι σκεπασμένη από ένα σύννεφο καπνού καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, καθώς αναβιώνει το ρουμελιώτικο έθιμο των «λάκκων». Οι κάτοικοι της πόλης όσοι κρατούν ακόμα το έθιμο του παραδοσιακού ψησίματος και δεν ψήνουν σε μεταλλικές ψησταριές, ξεκινούν από την προηγούμενη μέρα για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά.
Το έθιμο επιτάσσει ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας να ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία τοπικής μουσικής και φυσικά άφθονου κρασιού. Πυροτεχνήματα και πυροβολισμοί συνθέτουν το τοπίο. Ενώ κατά τη διάρκεια του ψησίματος, οι γυναίκες φροντίζουν να προσφέρουν τον απαραίτητο μεζέ μαζί με το κρασάκι.
Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, σερβίρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και τους παρευρισκόμενους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.
Αράχωβα
Η μεγάλη γιορτή της Αράχωβας είναι το Πανηγυράκι του Αγίου Γεωργίου, όπως είναι γνωστό το πανηγύρι της πόλης.
Ως πανηγυράκι του Άη Γιώργη συνηθίζεται να αναφέρεται το παραδοσιακό τραγούδι και ο αραχωβίτικος χορός που το συνοδεύει, και που και τα δυο συνοδεύουν απαραίτητα την γιορτή. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην κορυφή της πόλης και γιόρταζε ανέκαθεν με λαμπρότητα. Καθώς η γιορτή του Αγίου Γεωργίου πέφτει κοντά στις ημέρες του Πάσχα, συνήθως το Πανηγυράκι του Άη Γιώργη γίνεται στην Αράχοβα τη Δευτέρα του Πάσχα.
Το Πανηγυράκι του Άη Γιώργη διατηρεί το χαρακτήρα των πανηγυριών του Βυζαντίου, οπότε και πιστεύεται πως καθιερώθηκε.
Οι εκδηλώσεις κρατούν στην Αράχοβα τρεις μέρες. Το πρόγραμμα είναι πλούσιο και παντού ακούγονται οι ήχοι του πανηγυριού. Το πανηγυράκι του Άη Γιώργη συνδέεται και με τη μάχη της Αράχωβας, καθώς μπροστά στην εκκλησία δόθηκε μια από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης.
Αρκίτσα
Τη Δευτέρα του Πάσχα πραγματοποιείται το έθιμο της Ρωμάνας, όπου αναβιώνει ο πολιτιστικός σύλλογος. Γυναίκες, με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν και γίνεται ένα κλασικό γλέντι με χορό και κρασί.
Υπάτη
Οι εκδηλώσεις το Πάσχα έχουν ως επίκεντρο το προαύλιο του ναού του Αγίου Νικολάου, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονται ντόπιοι και ξένοι για να χορέψουν στους ρυθμούς της ελληνικής δημοτικής παράδοσης.
Στην Υπάτη, το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά την Αγάπη ξεκινούν εκδηλώσεις με έθιμα που χάνονται στα βάθη του παρελθόντος, ενώ στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, ο παπάς σέρνει τον αναστάσιμο χορό, ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη». Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, σύσσωμος ο λαός της Υπάτης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής αναβιώνει και κρατάει ζωντανό το πανάρχαιο αυτό έθιμο. Ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι στην πλατεία με άφθονο κρασί και ντόπια ψητά.
Ακολουθεί το ξεχωριστό έθιμο, το “Κάψιμο του Ιούδα” που συμβολίζει την θριαμβευτική νίκη του Καλού έναντι του Κακού, τη νίκη της Ζωής έναντι του Θανάτου. Ξορκιστεί το Κακό. «Καίγεται και ανατινάζεται» συμβολικά ομοίωμα του Ιούδα.
Άμφισσα: «Το δάκρυ της Παναγιάς»
Στην Άμφισσα λαμβάνει χώρα το πιο ενδιαφέρον πασχαλινό έθιμο όλης της Ρούμελης. Ονομάζεται «Δάκρυα της Παναγιάς»: Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής σύμπασα η Άμφισσα κάθεται σε καφενεία, μεζεδοπωλεία κι εστιατόρια για να καταναλώσει σαρακοστιανά χωρίς λάδι και μεγάλες ποσότητες τσίπουρου και ούζου, που είναι τα εν λόγω δάκρυα!
Αμφίκλεια Φθιώτιδας
Στην Αμφίκλεια δεν ψήνει ο καθένας μόνος το αρνί του, αλλά όλη η γειτονιά μαζί. Έτσι συντηρούν μια παράδοση ετών αλλά και γενεών. Καθιερωμένος τόπος συνάντησης. Στις γειτονιές και τα σταυροδρόμια της Αμφίκλειας βλέπεις να ψήνονται 10-15 ίσως και περισσότερα αρνιά στη σειρά. Ταυτόχρονα, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν τα συκωτάκια και τα έντερα από τα αρνιά και τα σερβίρουν σε όλη τη γειτονιά μαζί με κόκκινα αυγά. Πριν από το τέλος του ψησίματος όλοι μαζί λένε το «Χριστός Ανέστη» και πριν ο καθένας πάρει τον δρόμο για το γιορτινό τραπέζι του σπιτιού του θα πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί το γλέντι στην παρέα έστω και αν θυσιάσουν μία πλάτη από το αρνί ή κάποιες φορές και περισσότερο. Μάλιστα πολλές από τις παρέες που έχουν ριζώσει διαχρονικά φροντίζουν να εξασφαλίσουν ρεφενέ ένα μικρό αρνί για να βγει από την φωτιά πρώτο να το θυσιάσουν στο γλέντι της παρέας
Αμυγδαλιά/ Ευπάλιο: «Ο χορός του Πάσχα»
Η Αμυγδαλιά βρίσκεται στην Φωκίδα είναι χωριό κοντά στο Λιδωρίκι, στη βόρεια πλευρά της βουνοσειράς που κλείνει την κοιλάδα της Βελάς προς τη θάλασσα (Κουτσουρός, Αϊ – Δημήτρης, Προφ. Ηλίας, Μεσοβούνι) σε υψόμετρο 640 μ. και έχει θέα προς τη λίμνη του Μόρνου.
Το χωριό ιδρύθηκε πριν από το 1800.
Στην Αμυγδαλιά Δωρίδας την Κυριακή του Πάσχα: «Όταν βγαίνουν στο προαύλιο της Εκκλησίας… πιάνονται σε χορό οι άντρες μόνο και προπαντός οι πιο σεβάσμιοι. Το χορό παλιά ξεκινούσε πρώτα ο παπάς τραγουδώντας το τραγούδι ‘Σαράντα δυο Τουρκόπουλα…’ και φέρνουν γύρω την εκκλησία τρεις φορές και μετά ξεκινούν χορεύοντας και κατεβαίνουν στην πλατεία».
Ναύπακτος: Επιτάφιοι με δάδες
Εκατοντάδες κόσμου συρρέουν στο παλιό λιμάνι για να δουν το φαστασμαγορικό θέαμα με τα πυροτεχνήματα, που ξεκινάει με την αποχώρηση των Επιταφίων της Ναυπάκτου. Οι Επιτάφιοι του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής, συναντώνται και περιφέρονται στα δρομάκια της πόλης, με πένθιμη υπόκρουση από τις καμπάνες. Θα καταλήξουν στο παλιό λιμάνι, που είναι στολισμένο για την περίσταση με έναν φλεγόμενο σταυρό στην είσοδό του και δεκάδες δάδες. Μόλις πάρουν τον δρόμο της επιστροφής, ανάβουν τα πυροτεχνήματα κάνοντας τη νύχτα-μέρα. Το έθιμο συνδέεται με την τουρκοκρατία και την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτό.
Καρπενήσι
Το παραδοσιακό πασχαλινό έθιμο, που έχει τις ρίζες του στον περασμένο αιώνα, όχι μόνο παραμένει αναλλοίωτο, αλλά με το πέρασμα των χρόνων εμπλουτίζεται, καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν στα πασχαλινά δρώμενα με ιδιαίτερο κέφι και μεράκι.
Το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση του Θεανθρώπου γιορτάζεται με τη ρίψη βεγγαλικών και το μοίρασμα κόκκινων αυγών από τον δήμο σε κατοίκους και επισκέπτες.
Ξημερώνοντας η Κυριακή του Πάσχα, το Καρπενήσι κυριολεκτικά καλύπτεται από τον καπνό εκατοντάδων λάκκων στις γειτονιές της πόλης, στους οποίους οι κάτοικοι καίνε κληματαριές. Δίπλα στους λάκκους στήνονται οι σούβλες για το ψήσιμο του οβελία και το γλέντι με άφθονο φαγητό, ποτό, χορούς και τραγούδια διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ.
Χαλκίδα
Η αλήθεια είναι ότι στην Χαλκίδα και στην Εύβοια γενικότερα δεν έχουμε πολλά τοπικά έθιμα του Πάσχα. Παρόλα αυτά υπάρχουν δύο έθιμα, πολύ ξεχωριστά, που ακόμα αναβιώνουν στα χωριά! Πρόκειται για τα “φαναράκια της Λαμπρής”, στο χωριό Άγιος Αιδηψού και για τα “Λαζαράκια” που τα συναντάμε σε διάφορα χωριά της Β. Εύβοιας.
Φαναράκια της Λαμπρής
Στο χωριό Άγιος Αιδηψού, κάθε Κυριακή του Πάσχα γίνεται αναβίωση σε ένα έθιμο που οι ρίζες του κρατούν από πολύ παλιά. Οι μεγαλύτεροι του χωριού θυμούνται ότι παλαιότερα κάθε γειτονιά έφτιαχνε το δικό της αερόστατο,που το ελευθέρωνε στη διάρκεια της μεγάλης εβδομάδας,παρέες με ενήλικες και παιδιά κατασκεύαζαν αερόστατα με χρωματιστές κόλλες χαρτιού και αλευρόκολλα.
Συνήθως τα παιδιά, έφτιαχναν αερόστατα με 4 κόλλες χαρτί, οι μεγαλύτεροι με 8 και τα πιο μεγάλα ήταν με 24 ή 48 κόλλες. Η κοινότητα έφτιαχνε το δικό της μεγάλο αερόστατο .
Στην απελευθέρωση των αερόστατων γινόταν ένα είδος διαγωνισμού για το ποιο θα πάει πιο ψηλά και πιο μακρυά. Συνήθως πάνω στα αερόστατα είχαν διακριτικά του χωριού .
Ένα τέτοιο μεγάλο αερόστατο έφτασε κάποτε στο Γαρδίκι αφού πέρασε τον Ευβοϊκό κόλπο. Οι κάτοικοι του εκεί χωριού ενημέρωσαν τους Αγιώτες ότι το αερόστατο τους έφτασε στο Γαρδίκι αφού διάβασαν την επιγραφή Άγιος.
Στις μέρες μας τη μεγάλη εβδομάδα ξεκινά η προετοιμασία με την κατασκευή των μεγάλων φαναριών-αερόστατων, η οποία γίνεται με απλά υλικά χαρτί,κόλλα, σύρμα(δείτε το βίντεο).
Στην κατασκευή παίρνουν μέρος όλες οι ηλικίες, με τον τρόπο αυτό το έθιμο συνεχίζεται από γενιά σε γενιά. Τα τελευταία χρόνια τα αερόστατα-φανάρια που κατασκευάζονται αλλά και παρά πολλά φαναράκια αφήνονται το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στον Άγιο και είναι ένα μοναδικό θέαμα για αυτούς που παίρνουν μέρος καθώς ο ουρανός γεμίζει από τα ….δικά μας αστέρια.
Λαζαράκια
Τα κορίτσια, πριν από τη Μ. Εβδομάδα, παίρνουν δυο ξύλα, τα δένουν σταυρωτά και πάνω με διάφορα κουρέλια σχηματίζουν το Λαζαράκι, μια μεγάλη κούκλα, με τα χέρια τεντωμένα. Μετά ντύνουν την κούκλα με ένα μωρουδίστικο φορεματάκι.
Την παραμονή του Λαζάρου, κρατώντας στο ένα χέρι ένα καλαθάκι με αγριολούλουδα και στο άλλο την κούκλα, πηγαίνουν στα σπίτια και λένε τον «Λάζαρο» δηλαδή πασχαλιάτικα κάλαντα, μαζί με τη σχηματική παράσταση της κούκλας που λέγεται Λαζαράκι.
Η αμοιβή των κοριτσιών από τους νοικοκυραίους των σπιτιών που επισκέπτονται είναι αυγά που τα βάφουν και τα τσουγκρίζουν την Ανάσταση.
