Το βουητό των ραπτομηχανών της Shein είναι μόνιμο στα μέρη της Γκουανγκζού, ενός ακμάζοντος λιμανιού στον ποταμό Περλ στη νότια Κίνα.
Kατ’ εντολή ενός και μόνο λιανοπωλητή, της Shein, νέα έτοιμα ρούχα προστίθενται μέσα σε λίγα λεπτά στα «βουνά» από φούστες λεοπάρ, χειμωνιάτικα παλτά και μπλουζάκια από πολυεστέρα σε ένα εργοστάσιο στο Panyu της νότιας Κίνας, που δουλεύει για λογαριασμό της πλατφόρμας. Δεν είναι όμως το μοναδικό.
Η σκηνή αυτή επαναλαμβάνεται σε χιλιάδες μονάδες στην περιοχή παραγωγής ενδυμάτων της πόλης, στο «χωριό της Shein» όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι. Τα ενδύματα θα κατευθυνθούν σε μια από τις κοντινές αποθήκες της εταιρείας, στη συνέχεια θα οδηγηθούν με φορτηγό σε ένα αεροδρόμιο της γειτονικής Γκουανγκζού και μέσω πτήσεων σύντομα ένα δίκτυο διανομής χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στην Ευρώπη ή τις ΗΠΑ, θα εκπληρώσει μια διαδικτυακή παραγγελία μεταφέροντας τα ρούχα στον κάθe αγοραστή.
«Αν ο μήνας έχει 31 ημέρες, θα δουλέψω 31 ημέρες», δήλωσε ένας εργάτης στο BBC.
Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι έχουν μόνο μία ημέρα ρεπό το μήνα.
Η άνοδος του κολοσσού fast fashion
Σύμφωνα με την έρευνα του BBC, η καρδιά αυτής της αυτοκρατορίας είναι ένα εργατικό δυναμικό που δουλεύει για περίπου 75 ώρες την εβδομάδα κατά παράβαση της κινεζικής εργατικής νομοθεσίας.
Οι ώρες αυτές δεν είναι ασυνήθιστες στην Γκουανγκζού, ένα βιομηχανικό κέντρο για τους εργάτες που αναζητούν υψηλότερο εισόδημα. Αλλά προσθέτουν σε έναν αυξανόμενο κατάλογο ερωτημάτων σχετικά με τη Shein, μια κάποτε άγνωστη εταιρεία που έχει γίνει ένα παγκόσμιο μεγαθήριο μέσα σε μόλις πέντε χρόνια.
Η αξία της εκτιμάται σε περίπου 36 δισ. δολάρια και τώρα εξετάζει την εισαγωγή της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου.
Η επιτυχία της Shein έγκειται στον όγκο – το online απόθεμα φτάνει τις εκατοντάδες χιλιάδες – και στις μεγάλες εκπτώσεις: φορέματα των 10 ευρώ, πουλόβερ των ευρώ και ούτω καθ΄ εξής.
Τα έσοδα έχουν εκτοξευθεί, ξεπερνώντας τις H&M, Zara και τα βρετανικά Primark.
Η αλματώδης άνοδός της, ωστόσο, συνοδεύεται από διαμάχες σχετικά με τη μεταχείριση των εργαζομένων της και καταγγελίες για καταναγκαστική εργασία.
Καταγγελίες για καταναγκαστική εργασία
Πέρυσι μάλιστα παραδέχθηκε ότι υπήρχαν παιδιά που εργάζονταν στα εργοστάσιά της στην Κίνα.
Η εταιρεία αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη, αλλά δήλωσε στο BBC ότι «δεσμεύεται να διασφαλίσει τη δίκαιη και αξιοπρεπή μεταχείριση όλων των εργαζομένων στην αλυσίδα εφοδιασμού και επενδύει δεκάδες εκατομμύρια για την ενίσχυση της διακυβέρνησης και της συμμόρφωσης».
Οι πωλήσεις σε χαμηλές τιμές οφείλονται σε μέρη όπως το χωριό Shein, όπου βρίσκονται περίπου 5.000 εργοστάσια.
Τα κτίρια έχουν αδειάσει για να δώσουν χώρο σε ραπτομηχανές, ρολά υφασμάτων και σακούλες.
«Συνήθως δουλεύουμε, 10-12 ώρες την ημέρα», λέει μια 49χρονη γυναίκα από το Jiangxi.
Ένας μετανάστης εργάτης από το Jiangxi αναζητά μια βραχυπρόθεσμη σύμβαση.
«Κερδίζουμε τόσο λίγα. Το κόστος ζωής είναι πλέον τόσο υψηλό», λέει, προσθέτοντας ότι ελπίζει να βγάλει αρκετά χρήματα για να τα στείλει πίσω στα δύο παιδιά της που ζουν με τους παππούδες τους.
«Πληρωνόμαστε με το κομμάτι», εξηγεί ένας άλλος εργάτης.
«Εξαρτάται από το πόσο δύσκολο είναι το αντικείμενο. Κάτι απλό όπως ένα μπλουζάκι κοστίζει ένα-δύο γουάν ανά τεμάχιο και μπορώ να φτιάξω περίπου δώδεκα σε μια ώρα».
Παράβαση εργατικής νομοθεσίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το σύνηθες ωράριο εργασίας φαίνεται να είναι από τις 08:00 έως πολύ μετά τις 22:00, διαπίστωσε το BBC.
Αυτό συμφωνεί με μια έκθεση της ελβετικής ομάδας Public Eye, η οποία βασίστηκε σε συνεντεύξεις με 13 εργάτες κλωστοϋφαντουργίας σε εργοστάσια που παράγουν ρούχα για τη Shein.
Διαπίστωσαν ότι αρκετοί υπάλληλοι εργάζονταν υπερβολικά πολλές υπερωρίες.
Σημείωσε ότι ο βασικός μισθός ήταν 2.400 γουάν, κάτω από τα 6.512 γουάν που λέει η Asia Floor Wage Alliance ότι απαιτούνται για έναν «μισθό διαβίωσης».
Όμως οι εργαζόμενοι με τους οποίους μίλησε το BBC κατάφεραν να κερδίζουν μεταξύ 4.000 και 10.000 γουάν το μήνα.
Η μέση εβδομαδιαία εργασία δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 44 ώρες, σύμφωνα με την κινεζική εργατική νομοθεσία, η οποία ορίζει επίσης ότι οι εργοδότες πρέπει να διασφαλίζουν τουλάχιστον μία ημέρα ανάπαυσης την εβδομάδα.
Η επιτυχία της Shein έχει τραβήξει την προσοχή και της Ουάσινγκτον, η οποία είναι όλο και πιο επιφυλακτική απέναντι στις κινεζικές επιχειρήσεις.
Τον Ιούνιο, ο εκλεκτός του Ντόναλντ Τραμπ για το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι είχε «σοβαρές ανησυχίες ηθικής φύσεως» σχετικά με τους «βαθύτατους δεσμούς της Shein με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας».
«Η δουλεμπορική εργασία, τα sweatshops και τα εμπορικά κόλπα είναι τα βρώμικα μυστικά πίσω από την επιτυχία της Shein», έγραψε.
Η ζωή στο «χωριό Shein»
Τα σοκάκια του Panyu λειτουργούν ως εργατικές αγορές και γεμίζουν τα πρωινά, καθώς εργάτες και μηχανάκια περνούν βιαστικά μπροστά από τα κάρρα με τα ντάμπλινγκ για πρωινό, τα φλιτζάνια με το αχνιστό γάλα σόγιας και τους αγρότες που πουλάνε αυγά.
Στα εργοστάσια μηχανές υπαγορεύουν το ρυθμό της ημέρας.
Οι εργάτες κάνουν παύση για μεσημεριανό και βραδινό όταν με τα μεταλλικά τους πιάτα και ξυλάκια στα χέρια, καταφθάνουν στην καντίνα για να αγοράσουν φαγητό.
Αν δεν υπάρχει χώρος για να καθίσουν, στέκονται στο δρόμο.
«Εργάζομαι εδώ για περισσότερα από 40 χρόνια», είπε μια γυναίκα που αφιέρωσε μόλις 20 λεπτά για να φάει το γεύμα της.
Στο εσωτερικό, τα εργοστάσια περιγράφηκαν ως ευρύχωρα.
Υπάρχει αρκετός φωτισμός και ανεμιστήρες βιομηχανικών διαστάσεων.
Τεράστιες αφίσες προτρέπουν το προσωπικό να καταγγέλλει ανήλικους εργάτες, ως απάντηση στις δύο περιπτώσεις παιδικής εργασίας.
Η Shein ως μια «αξιοπρεπής εταιρεία»
Η εταιρεία παρακολουθεί στενότερα τους προμηθευτές της ενόψει των σχεδίων της να εισαχθεί στο χρηματιστήριο του Λονδίνου.
«Πρόκειται για τη φήμη τους», λέει ο Sheng Lu, καθηγητής στο Τμήμα Σπουδών Μόδας και Ένδυσης στο Πανεπιστήμιο του Delaware.
«Αν η Shein μπορέσει να επιτύχει μια δημόσια εγγραφή, αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται ως μια αξιοπρεπής εταιρεία. Αλλά αν θέλουν να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, πρέπει να αναλάβουν κάποια ευθύνη».
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Shein είναι οι κατηγορίες ότι προμηθεύεται βαμβάκι από την περιοχή Xinjiang της Κίνας.
Αυτό το βαμβάκι κάποτε φημιζόταν ως ένα από τα καλύτερα υφάσματα στον κόσμο αλλά έχει χάσει την καλή φήμη του μετά από ισχυρισμούς ότι παράγεται με τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας από άτομα της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων.
Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί αυτή η κριτική είναι να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια, λέει ο καθηγητής Sheng.
«Αν δεν δημοσιοποιήσουν πλήρως τον κατάλογο των εργοστασίων τους και την αλυσίδα εφοδιασμού τότε νομίζω ότι θα είναι πολύ δύσκολο για τη Shein».
Ο ανταγωνισμός της Temu
Τώρα, μια άλλη εταιρεία έχει σχέδια για το Panyu: η Temu. Έχει κατακλύσει το Instagram και το Facebook με διαφημίσεις και έχει εκτοπίσει την Amazon από την πρώτη θέση στις διαφημίσεις της Google.
Το 2022 η Temu εγκατέστησε το γραφείο της στην πόλη και άρχισε να κάνει «επιδρομή» στο προσωπικό και τη βάση προμηθευτών της Shein, αναγκάζοντας τον αντίπαλο να περάσει στην άμυνα.
Η Shein διέταξε τους προμηθευτές της να σταματήσουν να συνεργάζονται με την Temu και δήλωσε ότι όποιοι έμποροι βρεθούν να πωλούν και στις δύο πλατφόρμες, θα βρεθούν αντιμέτωποι με πρόστιμα και θα ακυρωθούν τα συμβόλαιά τους, σύμφωνα με τους προμηθευτές που περιέγραψαν μια de facto πολιτική «er-xuan-yi» – κινέζικα για το «επιλέξτε το ένα ή το άλλο» – κάτι που η Shein αρνήθηκε κατηγορηματικά.
Από την πλευρά της η Temu ισχυρίστηκε στους FT πως «ενώ ορισμένοι πρώην υπάλληλοι της Shein έχουν υποβάλει αίτηση για να ενταχθούν σε εμάς, είμαστε επιφυλακτικοί όσον αφορά τις προσλήψεις από άμεσους ανταγωνιστές και ο αριθμός αυτών των προσλήψεων ήταν περιορισμένος».
Το 2023, στο πλαίσιο μιας κίνησης για την εξυγίανση της αλυσίδας εφοδιασμού της ενόψει της δημόσιας εγγραφής, η Shein σταμάτησε τη συνεργασία της με μια ομάδα προμηθευτών, αφού οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι παραβίαζαν τα πρότυπα πιστοποίησής της. Πολλοί από αυτούς τους προμηθευτές μεταπήδησαν στην Temu.
Πηγη in.gr, οικ.ταχυδρόμος.