Το bullying, δηλαδή η λεκτική, σωματική ή/και ψυχολογική συναισθηματική βία και κακοποίηση που μπορεί να δεχθεί ένα άτομο, λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις και απαντάται σε πολλά είδη στην εποχή μας.
Αρχικά, εστιάζοντας στα παιδιά μας, παρακολουθούμε όλο και πιο συχνά πως γίνονται καθημερινά μάρτυρες εκδήλωσης μορφών βίαιης συμπεριφοράς μέσα στο σχολείο τους, αλλά και εκτός αυτού.
Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο. Ένα φαινόμενο που συνδέεται και αλληλεπιδρά με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν αφορά μόνο στο δράστη και το θύμα, αλλά συνδέεται στενά με τη γενικότερη στάση της κοινωνίας απέναντι στη βία και την καταπίεση.
Έρευνες στην Ελλάδα έχουν δείξει ότι ένας στους τρεις μαθητές έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους δύο μαθητές έχει γίνει μάρτυρας περιστατικών σχολικού εκφοβισμού. Αλλά, και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα μας, το bulling είναι παρών. Όλοι, με κάποιο τρόπο, έχουμε γίνει μάρτυρες περιστατικών στην χώρα μας, που μας προβλημάτισαν και ίσως, μας λύπησαν πολύ.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως, γενικά, η κοινωνία χαρακτηρίζεται από την παρουσία της βίας και της επιθετικής συμπεριφοράς, που μάλιστα εμφανίζεται να είναι ιστορικά σταθερή. Παρατηρούμε την ύπαρξή της βίας από καθημερινές της εκφράσεις ως το φαινόμενο του πολέμου.
Όλα μοιάζουν να ξεκινούν, φυσικά, από το πρώτο κοινωνικό περιβάλλον ενός ανθρώπου, που είναι το σχολειό, και η βία ξεκινά να κάνει την εμφάνιση της. Το σχολειό, που αποτελεί, το πρώτο βήμα των παιδιών, μόλις φύγουν από την αγκαλιά της οικογένειας.
Το σχολείο αποτελεί αναμφισβήτητα έναν από τους σημαντικότερους φορείς κοινωνικοποίησης και με αυτό εννοούμε τη διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών.
Με το τρόπο αυτό μεταδίδονται στους ανθρώπους οι δεξιότητες και οι συνήθειες, με τις οποίες μετέχουμε στην κοινωνία που ανήκουμε. Η κοινωνία σχηματίζεται από πολλούς κοινούς κανόνες, συμπεριφορές, αξίες, κίνητρα, κοινωνικών ρόλων, συμβόλων και γλωσσών.
Άρα η κοινωνικοποίηση είναι το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται η κοινωνική και η πολιτισμική μας συνέχεια.
Εκτός, όμως, από την αποδοχή της κοινωνικής κληρονομιάς, για πολλούς από εμάς, σημαίνει ταύτιση με το κοινωνικό σύνολο, ένταξη σε αυτό και εσωτερίκευση των κανονιστικών προτύπων.
Είναι λοιπόν σαφής η σπουδαιότητα του σχολείου και της διαδικασίας του, ώστε κάθε άτομο να κατορθώσει να ενταχθεί μέσα στην κοινωνία, να κατανοεί την κοινωνική του θέση και να προσαρμόζει την συμπεριφορά του.
Το σχολείο αντανακλά την κοινωνίας μας και το bulling έχει παρεισφρήσει σε πολλούς τομείς της ζωής μας.
Εκτός από το σχολείο η θρησκεία, το κράτος και τα Μ.Μ.Ε., οι ομάδες συνομηλίκων ή ομηλίκων (φίλοι), οι γείτονες και το εργασιακό περιβάλλον (συνάδελφοι κ,τ.λ.). είναι επίσης φορείς κοινωνικοποίησης.
Ως φορείς κοινωνικοποίησης, η οικογένεια και το σχολείο θεωρούνται οι πιο σημαντικοί γιατί το παιδί έρχεται σε επαφή μαζί τους σε ηλικίες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτο και κατά συνέπεια πιο εύκολο να επηρεαστεί. Οι υπόλοιποι μεταφέρουν μηνύματα και πρότυπα.
Ανεξέλεγκτες διαστάσεις λαμβάνει το θέμα του bullying ή αλλιώς το φαινόμενο του εκφοβισμού σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου.
Μήπως όμως όλοι μας, είτε ως θεατές είτε ως πρωταγωνιστές, δεν βιώνουμε σχεδόν καθημερινά βίαια περιστατικά; Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται και σε πολλούς χώρους, καθώς μπορεί να ασκηθεί από τον προϊστάμενο στους υφισταμένους του ή από τον εργοδότη στους εργαζομένους του, σε αθλητικές ομάδες και συλλόγους, στον στρατό και τα σωφρονιστικά καταστήματα.
Ακόμη και η πολιτική πίεση μπορεί να εκληφθεί ως εκφοβισμός. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) έχει αποκαλέσει το bullying μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας στα σχολεία, τους εργασιακούς χώρους και γενικότερα στην κοινωνία και ιδιαίτερα εκεί που απαντούν μειονότητες ατόμων με διαφορετικούς προσανατολισμούς, σεξουαλικούς ή άλλους (…).
Είναι επίσης αλήθεια ότι οι μειονότητες και οι άνθρωποι με σωματικές αναπηρίες ή πνευματικές υστερήσεις πέφτουν συχνά θύματα επανειλημμένου bullying, απομόνωσης και άλλων κακοποιήσεων.
Η αντιμετώπιση του πολυδιάστατου αυτού φαινομένου απαιτεί την εμπλοκή πολλών παραγόντων, με αποτέλεσμα να πρέπει να ενεργοποιηθούν όλοι οι φορείς κοινωνικοποίησης και παιδείας, καθόσον αποτελεί ένα μείζον κοινωνικό και ψυχολογικό φαινόμενο-πρόβλημα. Ιδιαίτερο βάρος ωστόσο, πέφτει στο σχολείο και την οικογένεια, τους δύο βασικότερους φορείς, οι οποίοι μπορούν -και οφείλουν- να φροντίσουν, να δράσουν.
Καταλήγοντας θα πω πως το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι πολυδιάστατο και απαιτεί την εμπλοκή πολλών κοινωνικών παραγόντων για την πρόληψη και τη μείωσή του. Για να είναι δραστική η αντιμετώπισή του οφείλουν όλοι οι φορείς κοινωνικοποίησης να λάβουν τα μέτρα τους, αλλά ιδίως η πολιτεία πρέπει να συμβάλει αποφασιστικά και να επαγρυπνεί για την προσφορά πολύτιμης αρωγής σε γονείς, εκπαιδευτικούς, αλλά κυρίως στα παιδιά, προκειμένου να διαμορφώσουμε πολίτες με ατομική και κοινωνική ευθύνη.
Τέλος, ας έχουμε στο μυαλό μας τα λόγια του ψυχολόγου B.F.Skinner: «Η κοινωνία επιτίθεται νωρίς, όταν το άτομο είναι ακόμα ανυπεράσπιστο.»
Και ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί να προστατέψουμε τα παιδιά μας!
Ελίνα Τρωγάδα
B.Sc. Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας παιδιών , εφήβων ενήλικων
6978268826