Ποια είναι η ουσιαστική σχέση μόδας και ψυχολογίας; Το ντύσιμο είναι ένας τρόπος για να εξωτερικεύουμε τα συναισθήματά μας ή και το αντίθετο, να επηρεάσουμε το πώς αισθανόμαστε/ να αλλάξουμε διάθεση;
Ένα φόρεμα με το αγαπημένο σας χρώμα μπορεί να σας τονώσει την αυτοπεποίθηση. Και οι αγαπημένες σας γόβες σας ίσως κάνουν να νιώθετε πιο σέξι από ποτέ.
Η ψυχολογία της μόδας αφορά το πώς αυτά που φοράμε επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας, εφαρμόζοντας την επιστημονική αυστηρότητα της ψυχολογίας για τη μελέτη αυτών των αποτελεσμάτων.
Οι περισσότεροι καταβάλλουμε λίγη επιπλέον προσπάθεια για το look μας ή έστω τα ρούχα που θα επιλέξουμε ειδικά για συγκεκριμένες περιστάσεις. Βέβαια, σε αυτό πρέπει να συμπεριλάβουμε και το θέμα το χρόνου. Ίσως να θέλουμε να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο στο τι θα βάλουμε και πως θα ντυθούμε, αλλά να νιώθουμε ενοχές για αυτό. Η επιστήμη αποκαλύπτει πως ο τρόπος με τον οποίο ντυνόμαστε μπορεί να δώσει στον εαυτό μας μια ψυχική ώθηση και στήριξη, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική μας ζωή. Και ναι, αυτό ισχύει και για τους άνδρες.
Οι άγγλοι μάλιστα χρησιμοποιούν και ρητά όπως: «Ντύσου για τη δουλειά που θέλεις, όχι τη δουλειά που έχεις» και «Αν φαίνεσαι καλά, νιώθεις καλά»
Οι περισσότεροι δεν τα πιστεύουμε πραγματικά, αλλά προσπαθούμε πράγματι να ταιριάξουμε την ενδυμασία μας με την περίσταση.
Ο τρόπος που ντυνόμαστε επηρεάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε.
Εσωτερικοποιούμε τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με ένα συγκεκριμένο ρούχο. Αυτή την εσωτερικοποίηση την ονομάζουμε ενδυματική γνωστική λειτουργία (enclothed cognition). Για παράδειγμα, όταν ντυνόμαστε κομψά, αισθανόμαστε κομψοί.
Τα ρούχα έχουν και άλλες συσχετίσεις, όπως για παράδειγμα η μνήμη, ό,τι φοράμε μας θυμίζει κάτι ή κάποιον, και αυτό μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή μας όπως μπορούν να την επηρεάσουν και τα χρώματα και το υλικό του υφάσματος με το οποίο τυλίγουμε το σώμα μας. Τα χρώματα εκπέμπουν φως και γι’ αυτό ασκούν μεγάλη επίδραση στα συναισθήματά μας.
Αυτά που φοράμε μπορούν είτε να μας «φτιάξουν» τη διάθεσή είτε να μας τη «ρίξουν». Ως εκ τούτου, πρέπει να επιλέγουμε συνειδητά τι φοράμε γιατί μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη την ημέρα μας.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να φοράμε ρούχα που να ταιριάζουν με την ηλικία μας. Για παράδειγμα κάποιος που είναι μεγάλος σε ηλικία δεν μπορεί να φορά ότι φορούν οι νεότεροι. Θεωρώ ότι πρέπει να εκφραζόμαστε μέσα από τα ρούχα μας και αυτό σημαίνει να δείχνουμε τον αληθινό μας εαυτό. Θέλουμε να είμαστε αυθεντικοί και εάν φοράμε κάτι που δεν είναι σύμφωνο με αυτό που είμαστε τότε δεν θα είμαστε και δεν θα φαινόμαστε αυθεντικοί.
Τα στερεότητα μας ωθούν να κατατάσσουμε τα πράγματα σε στενές κατηγορίες και κάποιοι άνθρωποι εγκλωβίζονται μέσα από τον τρόπο που ντύνονται ή οι άλλοι τους κατατάσσουν με βάση τα στερεότυπα. Η ύπαρξη στερεοτύπων είναι σχεδόν αναπόφευκτη γιατί οι άνθρωποι κρίνουν γρήγορα τους άλλους με βάση αυτά που φοράνε.
Στην ψυχολογία λέμε συχνά πως «ένα ρούχο μπορεί να είναι και μία κραυγή για βοήθεια». Τι σημαίνει αυτό;
Οι κλινικοί ψυχολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι το πρώτο σημάδι που δείχνει ότι ένα άτομο οδεύει προς μια ψυχική κρίση είναι όταν δεν φροντίζει την εμφάνισή του. Γι αυτό συχνά, η παραμέληση των προσωπικών ενδυμάτων ή του καλλωπισμού μπορεί να υποδηλώνει ότι κάποιος χρειάζεται βοήθεια/στήριξη.
Στην εφηβεία ειδικά, οι νέοι αναπτύσσουν την τάση να ντύνονται πανομοιότυπα. Για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο, θα αναφερθούμε στις στολές. Οι στολές μας κάνουν να μοιάζουμε, δείχνουν που ανήκουμε και περίπου περιγράφουν ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς και από εμάς αλλά και τι πρέπει να περιμένουν οι άλλοι από εμάς. Ενισχύουν το αίσθημα της αγέλης, το ανήκειν. Επίσης αφαιρούν την προσωπική ταυτότητα του ατόμου και έτσι οι σκέψεις του και οι πράξεις του αποδίδονται στην ομάδα και όχι στο ίδιο. Αυτό έχει αποδειχτεί με πειράματα που έχουν γίνει με άτομα που ντύθηκαν δεσμοφύλακες. Όχι μόνο έγιναν πιο βίαιοι (συσχετισμός με τη στολή) αλλά αισθάνονταν, σε ατομικό επίπεδο, λιγότερο υπεύθυνοι για τις πράξεις τους. Εάν ντυνόμαστε όπως οι άλλοι, τότε είναι πιο πιθανόν να κρυφτούμε πίσω από τα ρούχα.
Μία έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Northwestern εξέτασε το φαινόμενο της “αντίληψης του ενδυόμενου”. Οι ερευνητές ανέλυσαν την επίδραση των ρούχων στον άνθρωπο, δηλαδή τι “λένε” τα ρούχα σε αυτόν και πώς τον κάνουν να νιώθει. Στους συμμετέχοντες δόθηκαν άσπρες ρόμπες εργαστηρίου, με την επισήμανση ότι κάποιες ήταν γιατρού, ενώ οι άλλες ζωγράφου. Όλοι ακολούθησαν τις ίδιες οδηγίες, όσοι, όμως, φορούσαν τη “ρόμπα του γιατρού” ήταν πιο προσεκτικοί στις πράξεις τους. Επομένως, οι ενέργειές τους επηρεάστηκαν από τα ρούχα τους. Η αντίληψη του ενδυόμενου αποδεικνύει ότι θα πρέπει να ντυνόμαστε ανάλογα με το πώς θέλουμε να αισθανθούμε. Ο λόγος για αυτό είναι επειδή τα ρούχα μεταφέρουν μηνύματα όχι μόνο στον περίγυρό μας, αλλά και σε εμάς τους ίδιους.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως όσο μεγάλος είναι ο βαθμός της επίδρασης της προσωπικότητας μας στον τρόπο που ντυνόμαστε, αντίστοιχα μεγάλος θεωρείται και ο βαθμός που επιδρά η ενδυμασία μας, στη δημιουργία και ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μας. Γιατί, πως θα μπορούσε να αποδώσει ο ηθοποιός, τη φυσιογνωμία και τις ιδιαιτερότητες του ρόλουτου, χωρίς να “ντυθεί” το ανάλογο κοστούμι; Και εκτός θεάτρου όμως, θα μπορούσε ο στρατηγός να διοικήσει το στράτευμα χωρίς ευδιάκριτα τα διακριτικά του; Ή ο βασιλιάς να ξεχωρίσει από τον απλό υπήκοο, χωρίς το σκήπτρο και το στέμμα του;
Ενδυματολογικά υπάρχουν και οι άνθρωποι που δεν μπορούν να φορέσουν αυτά που θέλουν γιατί υποχρεούνται π.χ. από τη θρησκεία τους, όπως συμβαίνει με τις μουσουλμανικές χώρες όπου πρέπει να ντυθούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Συχνά οι άνθρωποι που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση βρίσκουν κάποιους μικρούς τρόπους για να εκφρασθούν και μπορεί να επιλέγουν πολύ ακριβά εσώρουχα ή ακόμα και γυαλιά ηλίου απλά και μόνο για να διατηρήσουν την ατομικότητά τους. Οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου αλλά έχουν επίσης την ανάγκη να εκφράσουν την ατομικότητά τους.
Το στιλ είναι μία προσωπική δήλωση και δεν συμπεριλαμβάνει τις τελευταίες τάσεις στη μόδα, απλά αποτελεί ένα τρόπο έκφρασης της προσωπικότητας. Εάν κάποιος είναι τολμηρός στο ντύσιμό του, τότε αισθάνεται και τολμηρός. Έτσι, το να είμαστε λίγο πιο τολμηροί είναι μία ένδειξη αυτοπεποίθησης και μπορούμε κατ’ αυτό τον τρόπο να αισθανόμαστε ότι έχουμε περισσότερη αυτοπεποίθηση. Με λίγα χρήματα, μπορούμε να δημιουργήσουμε μία δημιουργική και με αυτοπεποίθηση γκαρνταρόμπα.
Είναι ωραίο να ξέρεις πως ένα outfit μπορεί να αλλάξει τόσο το mood σου, όσο και όλη σου τη μέρα. Άν όμως βλέπεις πως τα ρούχα που επιλέγεις σε ωθούν σε συμπεριφορές, συναισθήματα ή και σκέψεις που δεν ταιριάζουν στον χαρακτήρα σου και στον τρόπο που θέλεις πράγματι να ζεις τη ζωή σου, καλό θα ήταν να διαλέγεις αυτά που σου βγάζουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. Γιατί τα ρούχα πρέπει να τα φοράς, όχι να σε φοράνε!
Και μην ξεχνάμε ότι το καλύτερο αξεσουάρ είναι το χαμόγελό μας.
Ελίνα Τρωγάδα
B.Sc. Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας παιδιών , εφήβων & ενηλίκων